Criminaliteitsstatistieken 2019: opnieuw uitgesproken stijging in cybercriminaliteit, totaalcijfer blijft stabiel

Sinds het jaar 2000 verzamelt de Federale Politie de criminaliteitsstatistieken in jaarlijkse rapporten. Deze cijfers tonen het totaal aantal feiten dat de Lokale en Federale Politie registreerden in de Algemene Nationale Gegevensbank (ANG). De cijfers bieden een zicht op de evolutie van de criminaliteit in België over de jaren heen, al moeten ze met grote voorzichtigheid geïnterpreteerd worden. Een stijging in de meldingen voor een bepaald type misdaad betekent niet noodzakelijk dat die vorm van criminaliteit vaker voorkomt, maar kan ook duiden op een stijging in de aangiftebereidheid bij de bevolking of een evolutie in de onderzoekstechnieken.

‘International crime drop’

In 2019 bleef het totaal aantal geregistreerde feiten stabiel tegenover 2018.* De Lokale en Federale Politie registreerden in totaal 878.354 processen-verbaal voor feiten die in 2019 plaatsvonden. Op langere termijn is er wel een daling op te merken. In 2011 registreerden de politiediensten in totaal 1.063.271 feiten – 17,4% meer dan in 2019.

Deze algemene, dalende tendens in de criminaliteit wordt wereldwijd opgemerkt. In de literatuur spreekt men van de ‘international crime drop’. Er bestaat geen eenduidige verklaring voor deze evolutie. Wellicht ligt een combinatie van meerdere factoren aan de basis ervan. Zo kunnen evoluerende politiestrategieën en -technieken een positieve rol spelen in het opsporen van criminaliteit. Denk bijvoorbeeld aan de steeds evoluerende mogelijkheden van DNA-analyse, GSM-lokalisatie en intelligence-based politiewerk, maar ook bijvoorbeeld een versterkte buurtwerking of preventiecampagnes. Daarnaast is er de steeds betere bescherming van eigendommen, door bijvoorbeeld de uitbouw van een nationaal (ANPR-)cameraschild, meer performante alarmsystemen en tracking van voertuigen, private bewaking, … Mogelijk speelt ook de versterkte aanwezigheid van politie en defensie in het straatbeeld – in navolging van de terroristische aanslagen – een rol.

“Het stemt mij tevreden dat de cijfers opnieuw gunstig zijn, en dat kan verklaard worden door de technieken die de politie gebruikt,” aldus minister van Justitie Koen Geens. “Ook de politie is een wendbare organisatie die future proof werkt. De steeds evoluerende mogelijkheden van DNA-analyse en forensisch speurwerk zijn een onderdeel van die technieken. Jaar na jaar stijgt het budget dat de FOD justitie daaraan spendeert. In 2019  is dat cijfer opgelopen tot 3,5 miljoen euro. Een verklaring daarvoor is het grote belang van DNA-analyses in het gerechtelijke onderzoek en het groeiende aantal vorderingen van dergelijke analyses. Wij moeten daar ten volle op inzetten om misdaden op te lossen maar ook te voorkomen.”

 

Cybercriminaliteit blijft stijgen, aan een steeds sneller tempo

Hoewel er in het algemeen een daling waar te nemen is in de criminaliteit, blijven de cijfers voor cybercriminaliteit steil de hoogte in schieten. In 2019 werden 32.943 gevallen van ‘informaticacriminaliteit’ (aanslagen op de veiligheid van een informaticasysteem of de integriteit van de in een informaticasysteem opgeslagen gegevens) geregistreerd, 29,2% méér dan in 2018. Ook de voorbije jaren was er voor deze categorie van feiten steeds een stijging op te merken, zij het minder spectaculair. Tussen 2017 en 2018 ging het om een stijging van 18,1%.

Vooral de stijging van ‘phishing’ (waarbij gebruikersgegevens gestolen worden door mensen bijvoorbeeld naar een valse website te lokken) is – opnieuw – bijzonder opvallend. In 2019 werden er 2.365 feiten geregistreerd. Dat is maar liefst 80,3% meer dan in 2018.

Naast informaticacriminaliteit in de strikte zin van het woord, kunnen ook ‘klassieke’ misdrijven gepleegd worden door middel van ICT. Zo is internetfraude erg veelvoorkomend met 24.617 geregistreerde feiten in 2019, een stijging van 28,2% tegenover 2018. Dit misdrijf heeft betrekking op alle vormen van oplichting die via het internet zijn gepleegd: fraude bij online kopen en verkopen, valse loterij, vriendschapsfraude, identiteitsfraude, ...

Ook hier liggen er wellicht meerdere factoren aan de basis van deze stijging. Enerzijds speelt het maatschappelijke leven zich meer en meer online af – inclusief aankopen, bankzaken en het professionele leven, waardoor ook de criminaliteit steeds meer verschuift van ‘offline’ naar ‘online’. Anderzijds is het mogelijk dat de stijging deels te verklaren is door een stijgende aangiftebereidheid: misschien vinden mensen steeds beter de weg om klacht neer te leggen en kunnen ze de schroom hierover gelukkig achter zich laten? De Veiligheidsmonitor uit 2018 toonde immers nog aan dat slechts 22% van de mensen die slachtoffer werden van oplichting via internet hier ook aangifte van deden. Om een zicht te krijgen op de evolutie van die aangiftebereidheid is het wachten op een volgende Veiligheidsmonitor, maar we kunnen er wel vanuit gaan dat er nog steeds heel wat gevallen van cybercriminaliteit onder de radar blijven.

Nog nooit zo weinig woninginbraken

Net als in voorgaande jaren blijven diefstal en afpersing de meest voorkomende feiten, goed voor meer dan één derde van de totale geregistreerde criminaliteit. Het aantal geregistreerde diefstallen daalde wel opnieuw licht tegenover 2018. Zo gingen onder meer de autodiefstallen (-11,8%) en carjackings (-10,6%) omlaag. Ook de (pogingen tot) inbraken kennen over de hele lijn een dalende trend. In 2019 werden 47.021 woninginbraken geregistreerd: een daling van 10,3% tegenover 2018 en het laagste cijfer ooit. Ook de inbraken in een bedrijf of handelszaak daalden met 10,1% tegenover het jaar voordien en de inbraken in een openbare of overheidsinstelling (waaronder bijvoorbeeld de scholen vallen) met 15,4%.

Voor zakkenrollerij daarentegen is er wel opnieuw een stijging op te tekenen (+10,8% tegenover 2018). Deze stijging is het meest uitgesproken in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

“Meer blauw online”

“De analyse van deze Criminaliteitsstatistieken en de Veiligheidsmonitor die vorige zomer werd voorgesteld levert een opmerkelijke vaststelling op,” zegt minister van Veiligheid en Binnenlandse Zaken Pieter De Crem. “Hoewel misdrijven zoals woninginbraken de grootste impact hebben op het veiligheidsgevoel van mensen, bevestigen deze statistieken dat criminaliteit steeds vaker en steeds sneller online gebeurt. Enkele voorbeelden daarvan zijn fraude bij online aankopen, identiteitsfraude en ‘phishing’. Die vaststellingen bevestigen mijn eerdere analyse: we moeten extra blijven inzetten op ‘meer blauw online’, inclusief investeringen in bijkomende en gespecialiseerde opleidingen die daarvoor nodig zijn.”

De volledige rapporten en alle cijfers zijn te vinden op de website www.stat.federalepolitie.be.

* Deze cijfers zijn gebaseerd op de gerechtelijke PV’s die op 25 april 2020 geregistreerd waren in de ANG. Een zeer lichte stijging in de cijfers is daarom nog mogelijk, bijvoorbeeld omwille van de laattijdige registratie van PV’s voor feiten die aan het einde van het jaar plaatsvonden. Sommige feiten – zoals zedenfeiten – worden ook niet altijd onmiddellijk aan de politie gemeld. De Federale Politie gaat ervan uit dat deze cijfers voor 98% volledig zijn.